Oι γυναίκες μπαίνουν κατά μέσο όρο στην εμμηνόπαυση στα 51-52 τους χρόνια και συνεχίζουν να θεωρούνται νέες, καθώς έχουν ακόμα μπροστά τους τουλάχιστον άλλα 30 χρόνια υγιούς και παραγωγικής ζωής. Όσο για τα όποια προβλήματα επιφέρει η κλιμακτήριος και η εμμηνόπαυση σε ορισμένες περιπτώσεις, η επιστήμη στις μέρες μας έχει πολλές προτάσεις για να βοηθήσει τις γυναίκες.
Τι είναι κλιμακτήριος;
Κλιμακτήριος είναι το χρονικό εκείνο διάστημα που η γυναίκα παρουσιάζει ορμονικές ανωμαλίες αλλά και ανωμαλίες εμμήνου ρύσεως και διαρκεί συνήθως 1-2 χρόνια, αλλά μπορεί να φτάσει και τα 5-6, είναι η περίοδος μετάβασης από την αναπαραγωγική ηλικία στην εμμηνόπαυση. Κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου, η πιθανότητα κύησης είναι χαμηλή μεν, υπαρκτή δε, γι’ αυτό δεν πρέπει να σταματά η αντισύλληψη. Κατά την περίοδο αυτή, συνεχίζουν να παράγονται οιστρογόνα, σε περιορισμένο βαθμό, μέχρι τα επίπεδά τους να φτάσουν να είναι τελικά πολύ χαμηλά.
Ποια είναι τα συμπτώματα που μπορεί να υπάρχουν στην κλιμακτήριο;
Καταρχήν θα πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν έχουν όλες οι γυναίκες ενοχλητικά συμπτώματα στην περίοδο της κλιμακτηρίου. Μάλιστα, το 20% των γυναικών δεν έχουν καθόλου συμπτώματα, το 60% έχουν ήπια συμπτώματα και το 20% βαριά. Το αν μια γυναίκα θα έχει ή όχι συμπτώματα στην κλιμακτήριο δεν μπορεί εύκολα να προβλεφθεί. Oι ειδικοί εξηγούν ότι οι γυναίκες που έχουν έντονο προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο μπορεί να βιώσουν πιο «άσχημα» την κλιμακτήριο, επειδή το νευρικό τους σύστημα είναι πιο ευαίσθητο στις ορμονικές αλλαγές.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με γυναίκες που έχουν πάθει κατάθλιψη λοχείας, αλλά και με όσες έχουν χειρουργική εμμηνόπαυση (π.χ. λόγω αφαίρεσης της μήτρας, επειδή υπήρχαν μεγάλα ινομυώματα), επειδή η πτώση των ορμονών είναι πολύ απότομη. Επειδή τα συμπτώματα αυτά έχουν να κάνουν με τη διακοπή παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες, όλα εξαρτώνται και από το πόσο χαμηλά θα φτάσουν τελικά τα επίπεδα των οιστρογόνων στον οργανισμό. Oι ορμόνες αυτές επηρεάζουν τη λειτουργία της μήτρας, του κόλπου, των μαστών, επιδρούν άμεσα και έμμεσα στη λειτουργία άλλων οργάνων και επίσης επηρεάζουν τον ψυχισμό της γυναίκας.
Τα συμπτώματα που συχνά απασχολούν τις γυναίκες στην κλιμακτήριο (το κλιμακτηριακό σύνδρομο δηλαδή, που αποτελεί τη βασικότερη άμεση επίπτωση της εμμηνόπαυσης) είναι:
- Εξάψεις (αίσθηση ζεστού και κρύου), φουντώματα, εφιδρώσεις.
- Έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος, ξηρότητα του κόλπου, που έχει ως συνέπεια τον πόνο κατά την ερωτική επαφή (δυσπαρευνία), την αύξηση των λοιμώξεων στην περιοχή του κόλπου, καθώς και διαταραχές της ούρησης (απώλεια ούρων και επιτακτική ούρηση).
- Ψυχοσυναισθηματική αστάθεια, ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα κλάματος, αίσθημα κόπωσης, αϋπνία και απώλεια ενδιαφέροντος για τις συνήθεις ασχολίες.
- Γενικά, η εμμηνόπαυση ξεκινάει νωρίτερα σε όσες γυναίκες καπνίζουν και σε όσες έχουν εκτεθεί σε τοξικούς παράγοντες και ακτινοβολία. Όσον αφορά τις παχύσαρκες γυναίκες, που έχει γίνει πολύς λόγος ότι μπαίνουν νωρίτερα στην εμμηνόπαυση, η αλήθεια είναι ότι επειδή έχουν πιο πολλά οιστρογόνα -λόγω λίπους-, έχουν ίσως πιο παρατεταμένη κλιμακτήριο. Από την άλλη πλευρά, η εμμηνόπαυση που συμβαίνει πολύ νωρίς, πριν τα 40 (πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια), είναι συνήθως κληρονομική και συμβαίνει στο 1-2% των γυναικών.
Είναι πολύ σημαντικό και άκρως απαραίτητο κάθε γυναίκα, μια φορά τον χρόνο να κάνει υπερηχογραφικό έλεγχο και test-Παπανικολάου γιατί μπορεί αυτά τα συμπτώματα να μην οφείλονται στην κλιμακτήριο αλλά σε κάποια κακοήθεια.
Τι είναι εμμηνόπαυση;
Εμμηνόπαυση ορίζεται η χρονική περίοδος που ακολουθεί ένα έτος μετά την τελευταία έμμηνο ρύση και οφείλεται στην μη αναστρέψιμη και οριστική παύση της λειτουργίας της. Η διάγνωση της εμμηνόπαυσης γίνεται εκ των υστέρων και αφορά τη μετάβαση της γυναίκας από την αναπαραγωγική στην μη παραγωγική περίοδο της ζωής της.
Η γυναίκα γεννιέται με ένα ορισμένο αριθμό ωαρίων τα οποία αποθηκεύονται στις ωοθήκες. Η περίοδος και η ωορρηξία ρυθμίζονται από τις ορμόνες οιστραδιόλη και προγεστερόνη που παράγουν οι ωοθήκες. Κατά την εμμηνόπαυση οι ωοθήκες δεν παράγουν ωάριο κάθε μήνα , με συνέπεια ηπερίοδος να σταματά. Η περίοδος που θεωρείται μεταβατική πριν την οριστική κατάπαυση της λειτουργίας των ωοθηκών, ονομάζεται κλιμακτήριος.
Πότε συμβαίνει;
Οι περισσότερες γυναίκες παύουν να έχουν έμμηνο ρύση κατά τα τέλη της πέμπτης δεκαετίας τους, με μέση ηλικία εμμηνόπαυσης το 51ο έτος. Η εμμηνόπαυση που εμφανίζεται σε ηλικία μικρότερη των 40 ετών ονομάζεται πρώιμη εμμηνόπαυση. Μερικές γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν εμμηνόπαυση μετά από χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, χημειοθεραπεία, ακτινοβολία της κάτω κοιλιάς, ανοσολογικές διαταραχές, μεγάλο ψυχολογικό Shock.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τον χρόνο εμφάνισής της;
Οι παράγοντες αυτοί δεν έχουν πλήρως διευκρινιστεί. Φαίνεται όμως να εμπλέκονται κληρονομικοί, σωματομετρικοί παράγοντες (όπως βάρος σώματος), συνήθειες (όπως κάπνισμα), εξωγενείς παράγοντες (ψυχολογικοί, έντονο shock από απώλεια κάποιου δικού μας ανθρώπου).
Τι συμπτώματα προκαλεί η εμμηνόπαυση;
Τα συμπτώματα που προκαλεί η εμμηνόπαυση οφείλονται κυρίως στην έλλειψη οιστρογόνων και παρουσιάζονται στο 80% των γυναικών. Το 15% αυτών των γυναικών έχουν τόσο έντονα τα συμπτώματα ώστε είναι αναγκαία η παρέμβαση του γυναικολόγου. Οι περισσότερες νιώθουν εξάψεις οι οποίες παρουσιάζονται στο πάνω μέρος του σώματος, που συχνά συνοδεύονται από ερυθρότητα και έντονο ιδρώτα διαρκούν 1-2 min και μπορεί να συμβαίνουν και κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Επίσης μπορούν να παρουσιάζονται:
- Ξηρότητα του κόλπου
- Προβλήματα στην ούρηση
- Μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
- Οστεοπόρωση
- Λεπτότερο, ξηρότερο, λιγότερο ελαστικό δέρμα
Πώς μπορώ να γνωρίζω ότι μπαίνω στην εμμηνόπαυση;
Ο γυναικολόγος επιβεβαιώνει τη διάγνωση με δύο εξετάσεις :
- την μέτρηση της θυλακιοτρόπου ορμόνης στο αίμα (πολύ υψηλή)
- το τεστ Παπανικολάου (ατροφία του κόλπου, λόγω έλλειψης των οιστρογόνων).
Τι μπορώ να κάνω για να μειώσω τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα μπορεί να μειωθούν με την βοήθεια των εξής:
- Καλή διατροφή
- Άσκηση
- Μείωση βάρους – διατήρηση φυσιολογικού
- Λήψη συμπληρωμάτων (ασβέστιο, βιταμίνες κ.α.)
- Διακοπή καπνίσματος
- Σωστές ώρες ύπνου
- Ορμονικά σκευάσματα, αφού έχει προηγηθεί εργαστηριακός έλεγχος και συζήτηση με τον γυναικολόγο. Οι εξετάσεις που πρέπει να κάνετε στην αρχή της εμμηνόπαυσης Συστήνεται ένας κύκλος εξετάσεων (έλεγχος βάσης).
Αυτές είναι:
Μαστογραφία, που πρέπει να γίνεται μία φορά το χρόνο. Το σωστό είναι βέβαια να ξεκινήσετε από νωρίτερα τις μαστογραφίες, από την ηλικία των 40 ετών.
Τεστ Παπανικολάου μία φορά το χρόνο. Εξέταση που η γυναίκα πρέπει να κάνει ούτως ή άλλως από την έναρξη της σεξουαλικής της ζωής. Μέτρηση οστικής πυκνότητας, που ιδανικά πρέπει να γίνεται σε δύο σημεία (στο ισχίο και στη σπονδυλική στήλη).
Επειδή όμως τα ασφαλιστικά ταμεία δικαιολογούν μόνο τη μία μέτρηση, οι ειδικοί συστήνουν μέχρι τα 60-65 η μέτρηση να γίνεται στη σπονδυλική στήλη, που είναι και η πιο ευαίσθητη στην έλλειψη των οιστρογόνων, και από τα 65 και πάνω να γίνεται στο ισχίο.
Η εξέταση της οστικής πυκνότητας πρέπει να γίνει πρώτη φορά στα 50 χρόνια. Αν είναι απόλυτα φυσιολογική, μπορεί να επαναληφθεί μετά από 2-3χρόνια, αν όμως υπάρχουν ευρήματα, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.
Αν υπάρχει πρόβλημα στην οστική πυκνότητα, συστήνονται και συμπληρωματικές αιματολογικές εξετάσεις (δείκτες οστικού μεταβολισμού για να διερευνηθεί ηφάση της απώλειας της οστικής μάζας, ακτινογραφία στη σπονδυλική στήλη για τη διερεύνηση τυχόν ύπαρξης κατάγματος και άλλες εξετάσεις για προβλήματα που συνδυάζονται με την οστεοπόρωση, όπως νοσήματα θυρεοειδούς, νοσήματα μεταβολισμού του ασβεστίου, ηπατικά ή νεφρολογικά προβλήματα κ.ά.).
Διακολπικό υπερηχογράφημα μήτρας ωοθηκών μία φορά το χρόνο (κυρίως για να ελέγχεται η κατάσταση των ωοθηκών).